بسم الله الرحمن الرحیم
عفاف و حجاب
سیده کشور آبیار
استان خوزستان –شهرستان ؟
رابطه حجاب و پوشش اسلامی
واژه حجاب به معنای پرده ، حاجب ، پوشیدن و پنهان کردن و منع از وصول است .این واژه تنها به معنای پوشش ظاهری یا پوشاندن زن نیست و در اصل به مفهوم پنهان کردن زن، از دید مرد بیگانه است، هر پوششی حجاب نیست. حجاب پوششی است که از طریق واقع شدن در پشت پرده تحقق می یابد. در آیه حجاب آمده * و اذاسالتموهن متاعاً فسئلوهن من وراء حجاب ...*چون از زنان پیغمبر متاعی خواستید از پس پرده بخواهید بر خلاف تصور عموم این آیه درباره زنان آن حضرت و بیشتر به منظور مسائل سیاسی و اجتماعی فرود آمده است ؛ نه در مقابل پوشش زن در مقابل نامحرم . به کارگیری کلمه « حجاب » در خصوص پوشش زن ، اصطلاحی است نسبتاً جدید است و همین سبب شده بسیاری گمان کنند: اسلام می خواهد زن همیشه پشت پرده و در خانه محبوس باشد و بیرون نرود ! به گفته ویل دورانت و تایید کتابهای تفسیر شیعه و سنی در عصر جاهلی ، چنین پوششی نداشتند و عادتشان تبرج و خود نمایی بود که اسلام آن را ممنوع ساخت * و لا تبرجن تبرج الجاهلیه الاولی*
آنچه از گذشته رواج داشته – به ویژه نزد فقها – واژه ستر و ساتر به معنای پوشش و وسیله پوشش زن در مقابل نامحرمان است برابر این وظیفه پوشش اسلامی بانوان به معنای حبس و زندانی کردن و قرار دادن آنان پشت پرده و در نتیجه عدم مشارکت این گروه عظیم در فعالیتهای اجتماعی نیست این وظیفه بدان معناست که زن در معاشرت با مردان بدن خود را بپوشاند و به جلوه گری و خودنمایی نپردازد و مشارکتش در فعالیتها ، بر اصول انسانی و اسلامی استوار باشد .
پوشش اسلامی در قرآنپوشش اسلامی از احکام ضروری اسلام است و هیچ مسلمانی نمی توتاند در آن تردید کند ، زیرا هم قرآن مجید به آن تصریح کرده است و هم روایات بسیار بر وجوب آن گواهی می دهد . به همین جهت ، فقیهان شیعه و سنی ، به اتفاق به آن فتوا دادند.همانطور که نماز و روزه ، به دوران خاصی اختصاص ندارد ، دستور پوشش نیز چنین است و ادعای عصری بودن آن ، بی دلیل و غیر کارشناسانه می نماید .
خداوند متعال درآیه ای، نخست به مردان و در آیۀ بعد به زنان مسلمان فرمان می دهد از چشم چرانی پرهیز کنند و در رعایت پوشش بدن از نامحرمان کوشا باشند. در آیه 31سوره نور می فرماید :"{ ای پیامبر! } به زنان مؤمن بگو : دیدگان خود فرو خوابانند و عفت پیشه ساخته ، دامن خود را از بیگانگان بپوشانند و زیور خویش را جز برای شوهران و سایر محارم آشکار نکنند،مگرآنچه پیدا است،و روسری های خویش را به گریبان ها اندازند تا سر و گردن و سینه و گوش ها پوشیده باشد و پاهایشان را به زمین نکوبند تا آنچه از زینت پنهان می کنند ،معلوم شود ای بندگان مؤمن همه به سوی خدا توبه کنید تا رستگار شوید ".
این آیه ،در خصوص پوشش بانوان، به دو مورد اشاره دارد . 1. پوشیدگی سر و گردن ، 2. پوشاندن زینت ها .
.در تفسیر مجمع البیان آمده است : زنان مدینه ، اطراف روسری های خود را به پشت سر می انداختند و سینه ، گردن و گوش های آنان آشکار می شد بر اساس این آیه ، موظف شدند اطراف روسری خود را به گریبان ها بیندازند تا این مواضع نیز مستور باشد.
ابن عباس در تفسیر این جمله می گوید :"یعنی زن ، مو،سینه،دور گردن و زیر گلوی خود را بپوشاند".برخی ادعا می کنند : حجاب به معنای مقابله با برهنگی را قبول داریم ، ولی در هیچ جای قرآن ، از پوشش مو سخن به میان نیامده است ،این سخن نادرست است ! زیرا زنان مسلمان حتی قبل از نزول این آیه ، موهای خود را می پوشاندند ومشکل تنها آشکار بودن گردن ،گوش،زیرگلو و گردنشان بود . در این آیه ازروسری سخن به میان آمده است؛ باید پرسید : آیا روسری جز آنچه بر سر می افکنند و موها را می پوشانند ، معنای دیگری دارد ؟ افزون براین ، حکم میزان پوشش در روایات متعدد ،وارد شده است .
در خصوص "زینت"نیز این پرسش مطرح است که آیا زینت های جدا از بدن (مانند جواهرات)را نیز در برمی گیرد ، یا تنها آرایش های متصل به بدن0مانند سرمه وخضاب)راشامل می شود ؟ درپاسخ باید گفت : حکم کلی آن است که خودآرایی ، جایز وخودنمایی درمقابل نامحرم ممنوع است . آرایش ، امری فطری وطبیعی است وحس زیبایی دوستی ، سر چشمه پیدایش انواع هنرها در زندگی بشر شمرده می شود . این گرایش طبیعی ، به تحقق آثار گران بهای روانی در شخص آراسته می انجامد.
آراستن خود وپرهیز ازآشفتگی وپریشانی ، در نظام فکری و ذوق سلیم انسان ریشه دارد . وضع ژولیده وآشفته وعدم مراعات تمیزی ونظافت ظاهری ، شخصیت افراد را در نگاه دیگران خوار می سازد وزبان طعن و توهین دشمن رامی گشاید . بر این اساس ، پوشیدن جامه زیبا ، بهره گیری از مسواک وشانه ، روغن زدن به مو و گیسوان ، معطر بودن ، انگشتر فاخر به دست کردن وسرانجام آراستن خویش به هنگام عبادت ومعاشرت بامردم ، از مستحبات مؤکد و برنامه های روزانه مسلمانان است . امام حسن مجتبی(ع) بهترین جامه های خود را درنماز می پوشید و در پاسخ سئوال دیگران ، می فرمود : "ان الله جمیل ویحب الجمال فاتجمل لربی" ؛ خداوند زیبا است وزیبایی را دوست دارد ؛ پس خود را برای پروردگارم زیبا می سازم".
بنابراین ،خداوند زینت و خود آرایی را نهی نمی کند ، بلکه آنچه در شرع مقدس ممنوع شده ، خودنمایی و تحریک به وسیله آشکار ساختن زینت در محافل اجتماعی است .زنان عرب معمولا خلخال به پا می کردند و برای اینکه بفهمانند خلخال گران بها دارند ، پای خود را محکم به زمین می کوفتند ! آیه شریفه ازاین کار آنان نهی می کند . شهید مطهری می گوید :"از این دستور می توان فهمید هر چیزی که موجب جلب توجه مردان می گردد-مانند استعمال عطرهای تند وتیز آرایش های جلب نظر کننده در چهره – ممنوع است . به طور کلی زن در معاشرت ، نباید کاری کند که موجب تحریک وتهییج وجلب توجه مردان نامحرم گردد".
قرآن می فرماید :*و لایبدین زینتهن الا ما ظهر منها* . زینت های زن دو گونه است :
1- زینتی که مانند لباس و سرمه و انگشتر ودست بند آشکار است و پوشانیدن آن واجب نیست .
2- زینت که پنهان است ، مگر آنکه عمدأ بخواهد آن را آشکار سازد (مانند گوشواره و گردن بند) . پوشانیدن این نوع زینت واجب است .
پوشش مطلوب
از ابن عباس و ابن مسعود روایت شده که : منظور عبا است . پسس جلباب لباس گشاد و پارچه ای است که همه بدن را می پوشاند . ضمنأ همان طور که مفسران بزرگ (مانند شیخ طوسی وطبرسی ) گفته اند ، در گذشته دو نوع روسری برای زنان معمول بود : روسری های کوچک که آنها را "خمار" یا " مقنعه " می نامیدند و معمولا در خانه از آن استفاده می کردند و روسری های بزرگ که مخصوص بیرون خانه به شمار می آمد . زنان با این روسری بزرگ –که جلباب خوانده می شد و از " مقنعه " بزرگ تر و از "رداء" کوچکتر بود و به چادر امروزین شباهت داشت- مو و تمام بدن را می پوشاندند .
نزدیک ساختن جلباب *یدنین علیهن من جلابیبهن * ، کنایه از پوشاندن چهره و سر و گردن با آن است ؛ یعنی ، چنان نباشد که چادر یا روپوش های بزرگ (مانتو) ، تنها جنبه تشریفاتی و رسمی داشته باشد و همه پیکرشان را نپوشاند . زنان حق ندارند چنان چادر بپوشند که نشان دهد ، از معاشرت با مردان بیگانه یا از نگاه چشم های نامحرم نمی پرهیزند و از مصادیق "کاسیات عاریات "شمرده می شوند ! قرآن فرمان می دهد : بانوان با مراقبت ، جامه را بر خود گیرند و آنرا رها نکنند ، تا نشان دهد که اهل عفاف و حفظ به شمار می آیند . از تعلیل پایانی آیه به دست می آید که پوشش مطلوب ، آن است که خود به خود ، دورباش ایجاد کند وناپاک دلان را ناامید می سازد .
ضرورت پوششخداوند متعال ، درباره ضرورت پوشش اسلامی می فرماید : *ذلک ادنی ان یعرفن فلا یوذین* ؛ "بدین وسیله شناخته می شوند [ که دارای اصالت خانوادگی و آزادند نه کنیز؛] پس با آزار وتعقیب [ هوس رانان روبه رو ] نمی شوند" . برخی می گویند : در عصر حاضر- که مسئله بردگی از میان رفته – این حکم نیز منتفی است ! پاسخ آن است که : ایجاد مزاحمت و آزار کنیزان نیز روا نیست در روایات آمده است :" المراه ریحانه " ؛ "زن همچون ریحانه یا [شاخه گلی ظریف ] است" . بی تردید اگر باغبان او را پاس ندارند ، از دست گلچین مصون نمی ماند . قرآن کریم ، زنان ایده آل را که در بهشت جای دارند ، به مروارید محجوب و پوشیده در صدف تشبیه می کند : *کامثال اللولو المکنون*. علاوه بر این ، آنها را به جواهرات اصیلی ، چون یاقوت و مرجان – که جواهر فروشان در پوششی ویژه قرار می دهند تا همچون جواهرات بدلی به آسانی در دسترس این و آن قرار نگیرد و ارزش و قدرشان کاستی نپذیرد –تشبیه می کند . علامه طباطبایی همین تفسیر رابر می گزیند.
منابع :
مجمع البیان ، ص 217 .
مسئله حجاب ، شهید مطهری
حلیه المتقین . محمد باقر مجلسی
آسیب شناسی حجاب
تفسیرالمیزان ، علامه طباطبایی
آیین بهزیستی در اسلام : احمد صبور اردو بادی
وسائل الشیعه ، جلد 14
نظرات شما عزیزان:
تبادل
لینک هوشمند
